محاسبه پارامترهای ناهمسانگردی سرعت موج برشی در پوسته فوقانی منطقه بم

اغلب کانیها و مواد موجود در طبیعت ناهمسانگرد هستند به این معنا که خواص کشسانی آنها با جهت تغییر می کند. بدیهی است که هیچ مرز مشخصی بین همسانگردی و ناهمسانگردی وجود ندارد. چنانچه اندازة یک پارامتر در جهات مختلف اندازه گیری یکسان نباشد، در آن صورت منطقة مورد مطالعه نسبت به این پارامتر، ناهمسانگرد خوانده می شود. عمومی ترین حالت ناهمسانگردی داری 21 ثابت کشسانی مستقل است اما در یک محیط همسانگرد کامل این تعداد به 2 ثابت مستقل کاهش می یابد. رفتار موج هنگام عبور از محیط ناهمسانگرد کاملا متفاوت با عبور از یک محیط همسانگرد است. در یک محیط ناهمسانگرد یک مؤلفه از موج برشی سریعتر از مؤلفه متعامد آن طی مسیر می کند که این پدیده جدایش موج برشی نام دارد. اطلاع از خواص ناهمسانگردی سرعت انتشار امواج لرزه ای و بررسی علل زمین شناختی آن در لایه های مختلف زمین اهمیت ویژه ای در علوم زلزله شناسی و زمین شناسی دارد، زیرا که از طریق مطالعه آن امکان دستیابی به راستای درز و ترکها، درجه شکستگیها، چگونگی میدانهای تنش در منطقه و مقدار سیال موجود در پوسته، فراهم می گردد. مهم ترین عامل ناهمسانگردی در پوسته بالایی، وجود درز و ترکهای جهت یافته و فضای خالی موجود در سنگهاست. در حالت کلی ناهمسانگردی سرعت امواج لرزه ای با دو پارامتر بزرگی و راستا که به ترتیب با δtو φ نمایش داده می شود، معرفی می گردد که بزرگی بر حسب ثانیه و راستا بر حسب درجه می باشد. بزرگی، اختلاف زمان رسید بین دو مؤلفه سریع و کند موج لرزه ای است در حالیکه راستای ناهمسانگردی، راستای مؤلفه سریع موج برشی فاز مورد نظر از شمال جغرافیایی در جهت ساعتگرد می باشد. در این تحقیق برای بررسی ناهمسانگردی سرعت امواج لرزه ای، منطقه بم انتخاب گردید. مطالعه پیش رو با استفاده از 310 لرزه نگاشت شبکه موقت مربوط به زمین لرزه 5 دیماه 1382 بم انجام گرفته است. شبکه فوق با توانمندی 23 ایستگاه سه مؤلفه ای و توسط پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و دانشگاه ژوزف فوریه فرانسه نصب گردیده است. پس از بررسی نگاشتهای موجود 15 ایستگاه از بین 23 ایستگاه که لرزه نگاشتهای آنها دارای کیفیت بهتری بودند، انتخاب گردیدند. در مطالعه پیش رو از روش جدایش فاز sg موج برشی و نرم افزار جدایش موج برشی تینبای و همکاران(2004)، استفاده شده است. نتایج حاصل از پردازش داده های فوق حاکی از وجود ناهمسانگردی سرعت موج برشی در پوسته فوقانی منطقه بم در محدوده مورد مطالعه می باشد. تحقیق انجام گرفته نشان دهنده این است که در منطقه فوق راستای غالب ناهمسانگردی بین 39 تا 79 درجه می باشد یعنی تقریبا" از یک روند شمال شرق- جنوب غرب تبعیت می کند. لازم به ذکر است در سه ایستگاه از مجموع پانزده ایستگاه مورد مطالعه راستای بین 139 تا 166درجه حاصل شد و همچنین بزرگی ناهمسانگردی به دست آمده حدود 34./. تا 1/. ثانیه می باشد. این نتایج ضرورت استفاده از مدلهای بهینه سرعت برای مطالعات زلزله شناسی منطقه را ایجاب می نماید که در این مدلهای بهینه سرعت، در نظر گرفتن تغییرات جانبی سرعت موج برشی ضروری است.